16 Sep 2022
Dit document vervangt de versie uit 2016. De mededeling geeft een praktische invulling van de eisen in de Hygiëneverordening, zoals HACCP, prerequisite programmes (PRP) en Good Hygiene Practices (GHP). Ontwikkelingen op dat gebied zoals door de nieuwe norm ISO 22000 en General principles of Food Hygiene van Codex Alimentarius zijn verwerkt in de gids. Daarnaast zijn de in 2021 toegevoegde eisen over kruisbesmetting met allergenen en voedselveiligheidscultuur toegelicht. De Code of Practice on Food Allergen Management for Food Business Operators van Codex Alimentarius en de FAO/WHO adviezen aan Codex Alimentarius zijn hierbij gebruikt.
Hoewel de tekst van de Commission Notice niet wettelijk bindend is, is uitdrukkelijk gesteld dat de inhoud bedoeld is voor bedrijven maar ook voor de autoriteiten zodat zij de eisen op een vergelijkbare manier zullen interpreteren.
In de Hygiëneverordening is beschreven dat schoon gemaakt moet worden na het verwerken van allergenen, met als criterium visueel schoon. In de praktijk is schoonmaak of een visuele controle soms niet of slechts gedeeltelijk mogelijk. Toelichting op de achtergrond en juiste interpretatie van deze eisen is dus heel zinvol.
Onder de gedetailleerde uitwerkingen van goede hygiënepraktijken in onderdeel 3.7 van de handleiding zijn maatregelen beschreven om het risico van mogelijke en onbedoelde aanwezigheid van allergenen in een product tegen te gaan. Dit geldt voor de hele voedselketen, van primaire productie tot alle stadia daarna. Voor al deze verschillende stadia zijn concrete aandachtspunten benoemd om kruisbesmetting te voorkomen of te verminderen. Hierbij worden nog vaak onderbelichte risico's bij teelt, oogst en slacht toegelicht zoals gewasbeschermingsmiddelen, allergenen in een dier bij slacht (granen in de krop of eieren in de eierstokken bij kippen) en gewasrotatie. Kruisbesmetting in de keten wordt ook gezien als belangrijk onderdeel van grondstofspecificaties. Deze informatie - nu nog vaak met '?' aangeduid in specificaties - wordt bij voorkeur als hoeveelheid door de leverancier opgegeven. Dus als mg allergeen eiwit/ kg product. Hiermee is het mogelijk om een kwantitatieve risicobeoordeling (zoals VITAL) uit te voeren. TIP: gebruik hiervoor ons allergenen sjabloon voor grondstofinformatie.
Ook voor verwerkende bedrijven worden maatregelen genoemd om kruisbesmetting te voorkomen. Zoals opslag, scheiding, planning en reiniging in alle stadia in het proces: van ontvangst tot transport. De mate van de beheersmaatregelen moet worden afgestemd op het aantal allergenen, complexiteit van processen, aantal productovergangen en de mogelijkheden tot reiniging.
Als een visuele controle niet mogelijk is, is verificatie/ validatie van de reiniging door middel van analyse belangrijk. Analyse is dus niet altijd nodig.
Daarnaast worden andere belangrijke pijlers van een compleet allergenenmanagementsysteem benoemd: namelijk receptuurbeheer, identificatie en voorkomen van verwisseling.
De beschreven preventieve maatregelen en aandachtspunten gaan verder dan de wettelijke tekst, waarin alleen het schoonmaken en de visuele controle zijn benoemd. Het toelichtende document maakt duidelijk dat de wettelijke tekst gelezen moet worden als inspanningsverplichting. Er moeten maatregelen genomen worden om kruisbesmetting met allergenen te voorkomen. Maar er wordt onderkend dat preventieve maatregelen en reiniging niet altijd afdoende zijn. In die gevallen kan een allergeen onbedoeld soms toch in een product aanwezig zijn. Hiervoor gelden niet de etiketteringsregels, zoals beschreven in Verordening (EG) nr 1169/2011, maar dan kan een risicobeoordeling uitgevoerd worden door het bedrijf. Pas als hieruit blijkt dat er een risico voor de allergische consument bestaat, is een waarschuwing ofwel PAL passend.
Kruisbesmetting met allergenen mag niet in de lijst met ingrediënten opgenomen worden.
Etikettering van de mogelijke en onbedoelde aanwezigheid van allergenen valt onder artikel 36 van Verordening (EG) nr 1169/2011. Een PAL wordt gezien een aparte zin, die niet verwarrend of misleidend mag zijn en gebaseerd moet zijn op wetenschappelijke data. Hierbij wordt o.a. verwezen naar de adviezen van FAO/ WHO aan Codex Alimentarius.
Een PAL mag alleen gebruikt worden als een preventieve aanpak niet mogelijk is én het product een risico vormt voor mensen met een allergie. Dit betekent dat de vaak gehanteerde "Better safe than sorry" gedachtegang niet opgaat. Een PAL mag niet gebruikt worden "voor het geval dat" of "er kan niet 100% gegarandeerd/ uitgesloten worden". De achterliggende overweging is dat overmatig gebruik van PAL schadelijk is: de geloofwaardigheid wordt negatief beïnvloedt en consumenten negeren de waarschuwing.
De rol van allergenen binnen HACCP is door de Notice verder verduidelijkt. Allergenen zijn een gevaar dat binnen een HACCP plan beheerst moet worden door verschillende preventieve maatregelen. Schoonmaken om allergenen te beheersen wordt als voorbeeld genoemd van een maatregel welke normaal gesproken niet als CCP wordt aangemerkt, maar gezien moet worden als een basismaatregel binnen een voedselveiligheidssysteem. Deze basismaatregelen vallen onder Good Hygiene Practices (GHP) of de wat ruimere prerequisite programmes (PRP). Preventieve maatregelen om de onbedoelde aanwezigheid van allergenen te voorkomen, horen dus thuis in de PRPs en passen eigenlijk niet in de gevarenanalyse van het proces.